ANP, stop met die belachelijke en onredelijke fotoclaims

Enkele weken geleden ontving de redactie van Blik op Beneden-Leeuwen een zogenaamde schikking voor het plaatsen van een foto waarop auteursrechten bleken te rusten. Een fout natuurlijk. Er was geen enkele opzet in het spel. Maar geen waarschuwing daarvoor, ondanks dat op geen enkele wijze een zichtbaar signaal is te ontdekken of er überhaupt rechten rusten op een foto. Hieronder leggen we voor meer duidelijkheid maar eens uit welke schandalige werkwijze het ANP erop nahoudt en welke reacties dat in Nederland recent nog opriep. Een zeer actueel onderwerp. Inmiddels kan er een petitie worden getekend tegen de belachelijke praktijken van het ANP die ook door de redactie van Blik op Beneden-Leeuwen is ondertekend.

Al vele jaren geeft ANP, het Algemeen Nederlands Persbureau opdracht aan het Belgische bureau Visual Rights Group om elk uur van de dag het internet af te struinen om te zoeken of er ergens, waar dan ook, een foto is geplaatst waarop auteursrechten rusten. Volgens ANP rusten op ongeveer alle foto's auteursrechten maar dat is een uit de lucht gegrepen bewering.

Er wordt ook helemaal niet gekeken naar de omstandigheden waaronder een foto is geplaatst, welke doelgroep wordt bereikt en of er commerciële handelingen aan ten grondslag liggen. Friso de Zeeuw, actief als bestuurlijk en strategisch adviseur bij diverse landelijke organisaties, reageerde onlangs op de vreemde, zelfs discutabele werkwijze van het ANP, wat hij noemt:

Het Algemeen Nederlands Afpersbureau.

Friso de Zeeuw aan het woord: 'Voorop staat dat het intellectueel eigendom van professionele fotografen beschermd dient te worden; het vormt de basis voor hun broodwinning. Een inbreuk daarop is onrechtmatig en komt voor vergoeding in aanmerking. Tot zover geen discussie.

Maar nu de praktijken van het ANP. Het ANP werkt samen met het Belgische Visual Rights Group. Het verdienmodel bestaat eruit dat dit obscure bedrijfje met een geavanceerde scanner als een trol het internet afstruint op zoek naar foto’s die zonder licentie zijn geplaatst. De plaatser van de foto ontvangt geen waarschuwing, maar gelijk een ’schikkingsvoorstel’ tot betaling. Dat ‘schikkingsvoorstel’ suggereert iets van tegemoetkoming, maar dat is nep. Het is het maximum dat een rechter in de regel zal toekennen voor de inbreuk op het auteursrecht en vaak meer dan dat. Met de Visual Rights Group valt nauwelijks te praten. Zoals gezegd: niet betalen betekent - na een paar laatste waarschuwingen - fanmail van de deurwaarder.

Het blijkt dat het ANP geen enkele rekening houdt met opzet, draagkracht en professionaliteit van de personen en instanties die het met een claimt overvalt. Dus ook grote en kleine maatschappelijke instellingen krijgen gelijk de volle laag. Zo plaatste schaakvereniging Het Kasteel uit IJsselstein een doorsneeplaatje van een schaakbord bij een bericht op de website. Pats: € 300,- dokken. Wijkvereniging Vinkhuizen in Groningen plaatste een suffe foto van een keukenkraan op de eigen website. Pats: ook € 300,- dokken.

Kan dat dan zo maar, zult u vragen. Deze asociale bluf houdt toch geen stand bij de rechter? Het merkwaardige is dat de rechter de afperspraktijk van het ANP sanctioneert. Wij zien hier een parallel met de toeslagenaffaire, in methodische zin: klein foutje door een niet-professional: zonder pardon toch het volle pond aftikken.

Op grond van de (deels Europese) wetgeving stelt de rechter dat het niet uitmaakt of de inbreuk van het auteursrecht met opzet of onbewust is gepleegd. Ook houdt de jurisprudentie niet of nauwelijks rekening met de ernst van de inbreuk, zoals het bereik van de publicatie en de originaliteit van de foto. De civiele rechter kan een voorbeeld nemen aan de Afdeling rechtspraak van de Raad van State die naar aanleiding van de toeslagenaffaire nu de ‘evenredigheidslijn’ toepast. Aard en omvang van de tekortkoming en van de overtreder worden dan in balans gebracht met de sanctie.

Los daarvan heeft ANP natuurlijk ook een eigen verantwoordelijkheid. Het kan zijn intimiderende en asociale werkwijze per direct aanpassen. Het zou voorbeeld de praktijk van het KNMI kunnen volgen die de gebruiker van de beeld zonder licentie eerst een waarschuwing geeft.

Het ANP en zijn eigenaar Chris Oomen geven voortdurend hoog op van de maatschappelijke betekenis en ethiek van het persbureau. Het wordt tijd om daar in relatie tot - tenminste - kleine auteursrechtovertreders naar te handelen.'

In één van de vele comments lezen we de reactie van Martijn Bennis, de algemeen directeur van het ANP. Eindelijk reactie van het ANP; langs de gewone communicatielijnen reageren ze niet. Dat laten ze over aan het obscure Belgische bedrijfje Visiual Rights Group, waar je te woord wordt gestaan door een soort stagiair die zich louter van een voornaam bedient (‘onze achternamen zijn niet relevant’).

Na een onzakelijke inleiding gaat Bennis in op twee van de vele bezwaren die ik - met vele anderen - naar voren breng.

De eerste stelling is dat het ANP geen onderscheid wil maken tussen mensen die onwetend het auteursrecht schenden en zij die dat wel doen. Van het recht heeft het ANP geen kaas gegeten, want het is in de juridische wereld zeer gebruikelijk om dat wel te doen. Voorbeeld: een type als ik (met mijn opleiding en ervaring) wordt geacht de auteurswet op dit punt te kennen. Een vrijwilliger van de wijkvereniging die incidenteel iets op de website zet niet. Dat is het verschil met door rood rijden (een bij de fans van het ANP geliefde vergelijking). Dat vergt dus een afweging en vergt iets meer moeite dan een standaard-blafbrief schrijven.

Volgende punt: eerst een waarschuwing geven vergt een administratie. Ja, maar dat is natuurlijk niet ingewikkeld. Dat doet het KNMI ook. Ga daar is eens te rade.

Wat kan het ANP verder doen? Die trollenfabriek Visual Right Group met hun gemankeerde communicatie eruit zetten. Als het ANP zo nodig met een trol wil werken, doe dat dan in eigen beheer en duik niet laf weg achter zo’n obscuur bedrijfje.

Adviezen aan het ANP:

• Check je boete-brieven veel beter op juistheid.
  
• Stop met die achterlijke blaftoon.
  
• En betaal je fotografen beter.
  
• Martijn Bennis, als jullie daar allemaal geen zin in hebben en gewoon doorgaan, stop dan in ieder geval met de 'maatschappelijk betrokken' praatjes.
  

En dan hieronder nog een reactie van Laurent Bruning

In plaats van aangeblaft te worden door de Visual Rights Group (voorheen de sympathieke naam Permission Machine dragende) krijg je tegenwoordig een schrijven van het ANP zelf – (voorheen?) grote klant van Visual Rights Group), althans van de Orwelliaans genaamde afdeling “Team Fair Licensing” ervan, als je volgens het ANP een van hun prachtfoto’s wederrechtelijk gebruikt zou hebben.

Het ANP, de kwaadste niet, biedt een korting van maar liefst tien procent op de geclaimde vergoeding bij betaling binnen een bepaalde termijn. In het geval wat ons bekend is komt dit neer op een aantal tientjes, een bedrag waarvan je in veel gevallen zou denken dat de waarde van de foto die om te beginnen niet ver overstijgt.

Heeft het ANP de Visual Rights Group buiten de deur gezet? Of voert men (wellicht om juridische redenen?) liever zelf direct het gesprek met de vermeende inbreukpleger, en gebruikt men nog wel de opsporingssoftware van Visual Rights Group?

De (generieke) tekst luidt als volgt: “Het lijkt erop dat je gebruik hebt gemaakt van een foto uit onze ANP-beeldbank op jouw website [waar komt dat ongegeneerd jijen en jouwen toch ineens vandaan in dit soort hoogst officiële correspondentie?;

Ondanks dat foto’s eenvoudig van het internet te halen zijn, geldt voor vrijwel elke foto het auteursrecht. Als je een foto gebruikt, moet je daarvoor betalen. Zo verdienen de fotografen hun brood. Als er onrechtmatig gebruik gemaakt wordt van onze foto’s, dan is het aan het ANP om misgelopen inkomsten te achterhalen.

Bekijk de onderstaande schermafbeelding om te zien over welke foto(‘s) het gaat en de betreffende plaatsing: (…)

Graag bieden we een oplossing voor het probleem dat is ontstaan door mogelijk onrechtmatig gebruik van ons fotomateriaal.
Meld je aan bij fairlicensing.anp.nl met jouw case-ID XXX en pincode XXX om de bijbehorende XXX licentie aan te schaffen voor XXX EUR. Zo kun je de foto blijven gebruiken. Als je voor XXX gebruik maakt van ons schikkingsvoorstel, ontvang je een korting van 10.00% op het totaalbedrag.
Beschik je al over een geldige licentie voor het gebruik van de foto(‘s)? Dan kun je de licentie uploaden na het inloggen.
Bij twijfel over de echtheid van deze e-mail kun je ons een bericht sturen via fairlicensing@anp.nl.” Ik zou graag eens een inkijkje hebben in het bestand van licentiehouders van foto’s van het ANP. Welke verwarde personen zijn bereid de bedragen te betalen die zij claimen?

We legden de claim aan student Mediarecht en petitionaris van Onredelijke Fotoclaims Martine Bakx voor:

Ik zie voor het eerst dat ANP het zelf en op deze wijze probeert. Het zal goedkoper en wellicht efficiënter zijn dan met juridische brieven via Visual Rights Group. Ik vind het een idiote mail, als je het woord foto vervangt door fiets staat er in wezen: “Ik verkoop Van Moof-fietsen en ik zie dat jij op een Van Moof-fiets rijdt die je niet bij mij kocht. Betaal 10x de aankoopprijs voor XX-datum en je krijgt 10% korting. Of upload je bonnetje…”

Het beste gooi je zo’n mail gelijk weg. Zodra je inlogt om de claim te bekijken hebben ze bewijs dat je de mail ontvangen hebt, serieus genomen hebt en weten ze of je een bonnetje hebt. Dan beland je al snel in een discussie – citaat, opzet, bedrag – waar je alleen aan kunt ontsnappen als je juridisch onderlegd bent.

En maak je geen illusies dat je van ze af bent als je betaalt. Ik ken partijen die op deze wijze bedragen incasseren, onder andere het Deense CopyrightAgent. Als je met ze afspreekt dat je de foto verwijdert en hij blijft op de server staan krijg je opnieuw een factuur. Als je met ze afspreekt dat je de foto wilt laten staan krijg je na een jaar een verlengingsfactuur. Sowieso geldt in zijn algemeenheid hoe makkelijker je betaalt, hoe sneller je weer een nieuwe claim krijgt.